1 juni is het Wereld Bewustwordingsdag Narcistisch Misbruik. Sinds 2016 wordt deze dag georganiseerd om het narcistisch misbruik onder de aandacht brengen. De World Narcissistic Abuse Awareness Day (WNAAD) is een groeiende wereldwijde beweging die zich onder andere bezighoudt met het herkennen van narcistisch misbruik, het aanreiken van handvatten voor slachtoffers en beleidswijziging doorvoeren. Aangezien HSP’ers de kans lopen om slachtoffer te worden van narcistisch misbruik, vind ik het belangrijk om hierbij stil te staan.
Wat is narcistisch misbruik?
Narcistisch misbruik is een vorm van psychologisch misbruik. Het is subtiel en ongrijpbaar. Bij fysieke mishandeling kun je dat bijvoorbeeld nog zien door blauwe plekken of andere verwondingen. Narcistisch misbruik daarentegen laat fysiek geen zichtbare sporen na. Een persoon met narcisme (persoonlijkheidsstoornis) of narcistische trekken vertoont gedrag dat vaak gekenmerkt wordt door egoïsme, dominantie, een gebrek aan inlevingsvermogen en een gebrek aan empathie. Een narcist kleineert, manipuleert, controleert, buit uit en kan daarnaast ook lichamelijk en seksueel agressief zijn. Dit leidt bij het slachtoffer veelal tot psychisch trauma, waar hij of zij zich vaak niet bewust van is. Het enige wat je als slachtoffer kunt doen om te overleven, is alle gevoelens van vernedering, frustratie, boosheid en verdriet te verdringen en diep weg te stoppen. Je lijf slaat elke ervaring op om die vervolgens later te verwerken. Ondanks dat dit trauma in het lichaam opgeslagen zit en het niet in het bewustzijn komt, kun je daar wel allerlei klachten door krijgen. Dit kunnen zowel lichamelijke als geestelijke klachten zijn.
Een HSP’er is over het algemeen gericht op anderen, een narcist op zichzelf. In het begin van een relatie tussen een hoogsensitief persoon en een narcist zullen zij zich beiden gelukkig voelen. Ze kunnen zelfs het gevoel hebben dat ze hun soulmate of tweelingziel hebben gevonden. Een HSP zorgt veelal graag voor iemand. Hij of zij is empathisch, loyaal en verantwoordelijk en zal veel energie geven aan de narcist. Een narcist bezit deze eigenschappen niet, maar zal zich in de beginfase van zijn of haar beste kant laten zien (love bombing). Het probleem is dat de narcist steeds meer aandacht gaat vragen om zich goed te voelen, het werkt hetzelfde als bij een verslaving. Narcisten willen constant bewonderd worden en halen anderen naar beneden om zichzelf beter te voelen. Ze trekken alles uit de kast om die aandacht te krijgen. De HSP raakt uit balans, vermoeid en probeert ondanks dat de narcist alle energie te geven die in het eigen vermogen zit. Ondertussen raakt de HSP alle energie kwijt, vaak met een burn-out tot gevolg.
Veel mensen die slachtoffer zijn van narcistisch misbruik hebben niet door dat wat ze meemaken een vorm van mishandeling/misbruik is. Hoogstens dat wat er met hen gebeurt niet klopt, maar ze kunnen er de vinger niet op leggen. Hun partner kan namelijk ook heel lief zijn. Dat maakt het zo verwarrend. Als je opgevoed bent door een narcistische ouder wist je niet beter. Je groeide op in de veronderstelling dat dit “gewoon” was. Dit heeft een grote impact op jouw ontwikkeling gehad.
Voorbeelden van gevolgen zijn:
- Vol schaamte- en schuldgevoelens zitten
- Last van minderwaardigheidsgevoelens
- Een sterk negatief zelfbeeld
- Last van gevoelens van angst en grote onrust/stress
- Jezelf wegcijferen/opofferen
- Dissociëren
- Een groot gebrek aan motivatie, concentratie en aan energie
- Burn-out
- Depressie
- Eetproblematiek
- Verslavingsproblemen
- Emotieregulatieproblemen
Boekentips
1. Als hij maar gelukkig is
In het boek Als hij maar gelukkig is, Vrouwen die te veel in de liefde investeren schrijft psychotherapeute Robin Norwood over vrouwen die te veel in hun partner investeren. Het gaat om vrouwen die te veel van de liefde verwachten en de neiging hebben zichzelf op te offeren en weg te cijferen, allemaal in de hoop dat híj gelukkig zal zijn. Dit krampachtige verlangen tast hun emotionele welzijn aan en kan zelfs hun fysieke gezondheid en veiligheid in gevaar brengen. Robin Norwoord laat in ‘Als hij maar gelukkig is’ zien hoe verlammend zelfopoffering in de liefde kan werken en hoe je eraan kunt ontsnappen.
2. Voorbij het narcisme
Mjon van Oers laat in het boek Voorbij het narcisme, in je relaties, familie en werk helder zien hoe narcisme invloed kan hebben op alle facetten van het leven én wat je kunt doen om jezelf te beschermen. Ze beschrijft op een heldere manier hoe narcisme invloed kan hebben op alle facetten van het leven én wat je kunt doen om jezelf te beschermen. Van een narcistische ouder tot leidinggevende, van een narcistische partner tot de CEO: narcisme komt overal voor.
‘Voorbij het narcisme’ is vanuit het hart geschreven voor iedereen die met dit complexe fenomeen te maken heeft. Bij een narcist denken veel mensen aan iemand met teveel eigenliefde. Maar eigenliefde komt in vele gradaties. Een gezonde dosis is goed om te kunnen functioneren in onze complexe maatschappij. Bij een narcist gaat het echter om een diepgaand patroon van grootsheid, behoefte aan bewondering en gebrek aan empathie.
De vraag is: hoe kun je een narcist doorgronden als een persoon met een gestoorde persoonlijkheid en jezelf beschermen? Je kunt niet in iemands hoofd kijken om te zien of diegene misschien grootheidswaanzin heeft, of denkt bijzondere rechten te hebben. Daar komt bij dat narcisten soms ook hele leuke, spannende en charmante mensen zijn. Daarom is het belangrijk om signalen van een narcistische stoornis te leren herkennen en leert hoe je je ertegen kunt wapenen. Kortom ‘Voorbij het narcisme’ is een zeer compleet boek vol voorbeelden, bewijzen, ervaringsverhalen, tips en technieken.
3. Uit de schaduw van narcisme
‘Ik kan nog zo zeker weten dat wat mijn man doet of zegt niet klopt, maar aan het einde van elke discussie ben ik degene die sorry zegt.’ ‘Toen ik aangaf liever met mijn handen te werken, was het huis te klein. Uiteindelijk “won” mijn vader. Ik ging studeren. Ik kon gewoon niet tegen hem op. En eigenlijk wist ik ook niet meer wat ik nou echt wilde. Ligt het aan mij?’
Mensen met narcistische trekken kunnen heel behulpzaam en betrokken overkomen. Geen moeite is te veel; jij bent het centrum van hun wereld. Maar na verloop van tijd, als de relatie een feit is, als er kinderen zijn of als er geen toeschouwers zijn, blijkt er helemaal geen wederkerigheid te zijn, geen echt diepgaand contact, en dan blijkt dat alles eigenlijk om de narcistische ander draait. Dit proces is zo verwarrend dat je kunt gaan twijfelen aan alles. Ligt het toch aan mij? Ben ik zo’n zeurpiet? Ben ik echt zo ondankbaar?
Relaties met een narcistische partner of ouder draaien om ongelijkwaardigheid. Als vanzelf ga je je als kind of als partner richten op die overtuigende, charmante ander, en langzaamaan wordt het steeds moeilijker om op jezelf te vertrouwen. In het boek Uit de schaduw van narcisme, Overleven met een narcistische partner of ouder legt psycholoog Marjan de Vries stapsgewijs en aan de hand van vele voorbeelden uit hoe je narcisme kunt herkennen en vervolgens hoe je weerbaarder kunt worden binnen de relatie, of daarbuiten, als je besluit de relatie te beëindigen.
4. Narcisme
Hoe kan narcisme een invloed hebben op alle facetten van je leven én wat kun je doen om jezelf te beschermen? We kennen wereldleiders als Trump en Poetin als zelfingenomen narcisten, bullebakken die over anderen heen walsen. Met dat beeld is iedereen vertrouwd. Maar een narcist kan ook op een veel subtielere manier beschadigen. Nelly De Keye is ervaringsdeskundige en is bekend met narcisme in een familiale, partner- en professionele context. In het boek Narcisme, Herken en begrijp de narcisten in je leven maakt ze, met vele herkenbare voorbeelden uit het dagelijks leven, duidelijk wat narcisme precies is en hoe je het in je naaste omgeving kunt herkennen. Ze stelt de juiste vragen om op een eenvoudige manier tot de kern van de zaak te komen: zijn er bepaalde mensen die door hun persoonlijkheid meer dan gemiddeld risico lopen om het slachtoffer te worden van een narcist, wat maakt iemand extra kwetsbaar? Kun je narcisten veranderen of ‘genezen’? Zijn narcisten zich er eigenlijk van bewust dat ze mensen kwetsen? En hoe doe je dat, grenzen stellen tegenover narcisten?
5. Het gaslighteffect
Gaslighting is een vorm van mentale mishandeling die heel moeilijk te herkennen. In dit baanbrekende boek Het gaslighteffect, Verborgen narcisme laat Robin Stern zien hoe het werkt, hoe je het herkent en hoe je ervan los kunt komen. Het boek behandelt het fenomeen gaslighting: een vorm van narcistische, mentale mishandeling, waarbij de misbruiker bewust onjuiste informatie doorgeeft met als doel het slachtoffer aan zichzelf en het gezond verstand te laten twijfelen. Dat gaat van subtiel (‘Nee, je hebt niet tegen mij gezegd dat we een afspraak hadden met vrienden’ / ‘Je hebt je sleutels daar niet neergelegd’) tot ernstig (‘Wat ben je toch ongelofelijk dom’ / ‘Nee, je hebt geen medicijnen nodig’). De termen mindfucking en brainwashing zijn ook op dit fenomeen van toepassing.
Slachtoffers van gaslighting hebben zelf niet door dat ze langzaam gek gemaakt worden, en gaan ernstig aan zichzelf twijfelen. Ook hulpverleners en artsen kunnen bijvoorbeeld slachtoffer zijn van gaslighting, omdat de narcist die dit toepast zo goed is in liegen en bedriegen dat niemand doorheeft wat er werkelijk gebeurt.
Over gaslighting is op internet al veel te vinden, maar hier wordt vooral het fenomeen beschreven. Robin Stern geeft in dit boek ook concrete oplossingen over hoe je los kunt komen van een narcist die gaslighting toepast. Een waardevol boek voor iedereen die met narcisme / gaslighting te maken heeft.
Zie voor meer boekentips het blog Boekentips over narcisme voor inzicht, erkenning en heling.
Tot slot
Herken je je in bovenstaande en wil je hulp? Stuur dan een mail naar christine@sterrenhemel.info. Of word gratis lid van mijn nieuwe Facebookgroep Helen van Narcistisch Misbruik.
Lieve groet,
Christine Hemel
Holistisch jeugdtraumatherapeut & narcismecoach
